आशिया खंडात नोबेल पुरस्कार म्हणून समजला जाणारा अत्यंत प्रतिष्ठेचा रॅमन मॅगसेसे पुरस्कार सोनम वांगचुक आणि डॉ. भारत वाटवानी या दोघा भारतीयांना जाहीर झाला आहे. काल सहा जणांना हा प्रतिष्ठेचा पुरस्कार मिळाल्याची घोषणा करण्यात आली असून त्यात वरील दोघा भारतीयांची नावे आहेत.
सोनम वांगचुक यांना हिमालयातल्या दुर्गम भागात निसर्ग, संस्कृती आणि शिक्षण क्षेत्रात भरीव योगदान दिल्याबद्दल मॅगसेसे पुरस्काराने गौरवण्यात आले आहे. तर डॉ. भारत वाटवानी यांनी समाजाकडून अवहेलना झालेल्या आणि वार्‍यावर सोडलेल्या रस्त्यावरील मुलांच्या पुनर्वसनासाठी मोठे योगदान दिल्याने त्यांचा गौरव करण्यात आला आहे.
आमिर खानच्या गाजलेल्या ‘थ्री इडियट्‌स’ चित्रपटातील फुंगसुक वांगडु हे पात्र सोनम वांगचुक यांच्यावर आधारीत आहे. लडाखसारख्या दुर्गम भागात वांगचुक यांनी शिक्षण, विज्ञानासारख्या क्षेत्रात आमूलाग्र बदल केले आहेत. वांगचुक यांनी लडाखच्या दुर्गम भागात शिक्षण पद्धतीत कल्पक बदल केले. पाणी टंचाईवर मात करण्यासाठी ‘आईस स्टुुपा’ बनवले. लाखो लोकांना तसेच मुलांना प्रयोग करण्याची, नावीन्याची प्रेरणा त्यांनी दिली.
वांगचुक यांनी १९८८ साली इंजिनिअरिंगमध्ये पदवी घेतल्यानंतर लडाख सारख्या दुर्गम प्रदेशात विद्यार्थ्यांसाठी शैक्षणिक आणि सांस्कृतिक कार्यक्रम सुरू केला. त्यावेळी लडाखमधले ९५ टक्के विद्यार्थी सरकारी परीक्षांमध्ये नापास व्हायचे. १९९४ साली वांगचुक यांनी शैक्षणिक सुधारणांसाठी ऑपरेशन न्यू होप हा कार्यक्रम सुरू केला. या कार्यक्रमातर्ंगत त्यांनी आत्तापर्यंत ७०० शिक्षकांना प्रशिक्षित केले आहे. त्याचा परिणाम असा झाला की, १९९६ साली लडाखमध्ये दहावीच्या परीक्षेत विद्यार्थ्यांचे पास होण्याचे प्रमाण फक्त ५ टक्के होते तेच २०१५ साली ७५ टक्के विद्यार्थी दहावीच्या परीक्षेत उत्तीर्ण झाले.
भारत वाटवानी यांनी कफल्लक होऊन रस्त्यावर भटकणार्‍या हजारो मनोरुग्णांना आधार दिला. त्यांच्यावर मोफत उपचार केले व त्यांची त्यांच्या कुटुंबीयांशी भेट घडवून आणली. डॉ. भारत वाटवानी आणि त्यांच्या पत्नी कफल्लक झालेल्या रस्त्यावर भटकणार्‍या मनोरुग्णांना आपल्या खासगी क्लिनिकमध्ये घेऊन यायचे. त्यांच्यावर मोफत उपचार करायचे. डॉ. वाटवानी यांनी अशा रुग्णांना मोफत अन्न-पाणी आणि आश्रय दिला. त्यांच्या मनोविकारावर उपचार करून त्यांची त्यांच्या कुटुंबीयांशी भेट घडवून आणण्याचे महान कार्य केल्याने त्यांना पुरस्काराने गौरवण्यात आले आहे.
