राजकारण्यांनी यांचा आदर्श ठेवावा

दिल्लीत ‘आम आदमी’ पार्टीचे सरकार अधिकारावर आल्यामुळे आपल्या देशात ‘आम’ राज्य येण्यास सुरवात झाली असे म्हणावयास हरकत नाही. आयआयटीयन अरविंद केजरीवाल यांनी मुख्यमंत्रीपदाची शपथ घेताच व्हीआयपी संस्कृती बंद करण्याच्या दृष्टीने पहिले पाऊल टाकले. स्वतःसकट कोणताही मंत्री किंवा अधिकारी लाल दिव्याची गाडी वापरू शकणार नाही. मुख्यमंत्री म्हणून केजरीवालांना मिळणारी झेड प्लस सुरक्षा देखील नाकारून त्यांनी देशांतील इतर मुख्यमंत्री आणि केंद्रातील मंत्र्यांसमोर एक उदाहरण ठेवले आहे. आपले सरकार जनतेच्या इच्छा – आकांक्षांनुसार काम करणार असल्याचे जाहीर करून त्यासाठी ग्रामसभा आणि मोहल्ला सभा घेऊन निर्णय घेण्यात येणार असल्याचे सांगून सरकार लोकाभिमुख असण्याची ग्वाही त्यांनी दिली आहे.

जनसेवेसाठी राजकारण ही संकल्पना आपल्या देशात मागे पडून राजकारण हा एक धंदाच होऊन बसला आहे. जमेल त्या मार्गाने राजकारणात प्रवेश करून आपली आणि आपल्या बगलबच्च्यांची तुंबडी भरण्यासाठीच राजकारणाचा उपयोग करण्याची प्रवृत्ती आपल्या देशात बळावली असून भ्रष्टाचार, घोटाळे हे या प्रवृत्तींची फळे आहेत. या पार्श्‍वभूमीवर लोकांसाठी, लोकांनीच चालवलेले लोकांचे राज्य ही लोकशाहीची धारणा लुप्त होत चालली असताना अरविंद केजरीवाल यांनी देशातील जनतेला प्रकाशाचा एक किरण दाखवला आहे. मुख्यमंत्री कसा असावा याचे उत्तर त्यांनी देण्याचा प्रयत्न केला आहे आणि त्यात ते नक्कीच यशस्वी होतील. अरविंद केजरीवाल यांच्याप्रमाणेच भ्रष्टाचारापासून दूर राहून प्रामाणिकपणे काम करणारे काही मुख्यमंत्री आपल्या देशात आजही आहेत. त्यांच्याबद्दल नुकतेच वाचनात आले, ते आपल्यासाठी –

मार्क्सवादी कम्युनिस्ट पार्टीच्या पॉलिट ब्यूरोचे सदस्य आणि गेली पंधरा वर्षे त्रिपुरा या राज्याचे मुख्यमंत्री असलेले माणिक सरकार. यांच्या नावावर एकही घर किंवा गाडी नाही. त्यांच्या पत्नी दोन वर्षांपूर्वी केंद्रीय सेवेतून निवृत्त झाली आहे. त्या रिक्षाने प्रवास करतात आणि कोणतीही सुरक्षा सेवा त्या घेत नाहीत. मुख्यमंत्री म्हणून मिळणारे वेतन माणिक सरकार आपल्या पक्षाला देतात आणि त्याबदल्यात भत्ता म्हणून त्यांची पार्टी त्यांना दरमहा पाच हजार रुपये देते. यावर्षी झालेल्या विधानसभा निवडणुकीत अर्जासोबत सादर केलेल्या प्रतिज्ञापत्रात त्यांची स्थावर आणि जंगम मालमत्ता फक्त रु. दोन लाख पन्नास हजार इतकी होती. बँक खात्यात नऊ हजार सातशे वीस रुपये आणि रोकड एक हजार ऐंशी रुपये आहेत. सर्वांत गरीब मुख्यमंत्री म्हणून त्यांची ओळख आहे.

पॉंडेचेरीचे मुख्यमंत्री एन्. रंगास्वामी यांची जीवनपद्धती ‘आम’ आदमी प्रमाणे आहे. रोज सकाळी उठल्यावर बालपणीच्या एका मित्राच्या दुकानावर चहा प्यायला जातात. तिथे भेटणार्‍या अनेक लोकांशी वेगवेगळ्या विषयांवर चर्चा करतात आणि त्यानंतर आपल्या दुचाकीने शहरातून फेरफटका मारतात. लोकांकडून ऐकलेल्या समस्यांवर तत्काळ तोडगा काढण्याचा प्रयत्न करतात. घरी परत आल्यावर न्याहारी करून मंत्रालयात जातात आणि दुपारी साधारण तीन वाजता जेवणासाठी घरी येतात. पुन्हा साधारण सात वाजता मंत्रालयात जाऊन राहिलेल्या कामाचा निपटा करतात. स्वतःसाठी कपडे इत्यादींची खरेदी स्वतःच करतात, इतकेच नव्हे तर केस कापण्यासाठी देखील नेहमीच्या न्हाव्याच्या दुकानात जातात. साधी राहणी, पक्षविरहित आचरण आणि पारदर्शकता या त्यांच्या पक्षाच्या घोषणा आहेत. सरकारी इतमामापासून दूर आणि मनमिळावू स्वभाव यामुळे ते जनतेत लोकप्रिय आहेत. अत्यंत साधी राहणी हे त्यांचे वैशिष्ट्य असून ते अविवाहित आहेत. जुजबी सामान असलेल्या घरात राहत असून जमिनीवर साधी चटई अंथरून त्यावर ते झोपी जातात.

मुख्यमंत्री म्हणून झेड प्लस सुरक्षा असूनदेखील ममता बॅनर्जी लाल दिव्याच्या गाडीतून न जाता आणि मागे पुढे गाड्यांचा ताफा न घेता प्रवास करतात. कोलकत्ता येथील कालीघाट परिसरातील आपल्या घरातून मंत्रालयात अथवा इतर ठिकाणी वरील सुविधा न घेता त्या स्वतःच्या सँट्रो गाडीनेच प्रवास करतात आणि त्यामुळे रस्त्यावर एखाद्या ठिकाणी सिग्नल पडला तर त्यांची गाडी सिग्नलसाठी थांबलेली लोकांना पहायला मिळते. या जुन्या काळ्या रंगाच्या सँट्रो कारमध्ये ममताजी पुढच्या सीटवर बसलेल्या कोलकोताच्या जनतेला रोज पाहायला मिळतात. त्या. प. बंगालच्या अशा मुख्यमंत्री आहेत की, ज्यांच्या प्रवासापूर्वी रस्ते रिकामे केले जात नाहीत किंवा पुढे आणि मागे सायरन वाजवणारी सरकारी वाहने जात नाहीत.

देशातील पहिले आयआयटीयन मुख्यमंत्री अशी ओळख असलेले गोव्याचे मुख्यमंत्री मनोहर पर्रीकर हेही साधी राहणी आणि निष्कलंक चारित्र्य यासाठी परिचित आहेत. कोणत्याही प्रकारची सुरक्षा सेवा न घेता राज्यात प्रवास करतात. स्वतःच्याच घरात राहत असून सरकारी निवासस्थानाचा कार्यालयीन कामासाठी वापर करतात. इकॉनॉमी वर्गातूनच प्रवास करतात. 

या सर्व मुख्यमंत्र्यांची राहणी, त्यांची दैनंदिन कार्यपद्धती जर प्रत्येक मुख्यमंत्र्याने अंमलात आणली तर अरविंद केजरीवाल यांनी म्हटल्याप्रमाणे आणखी काही वर्षांत आपला देश पुन्हा एकदा ‘सोनेकी चिडीयॉं’ म्हणून ओळखला जाईल यात शंकाच नाही. नव्या वर्षी असे संकल्प करण्याची सुबुद्धी परमेश्वर सर्वच राजकारण्यांना देवो ही त्याच्याकडे सरत्या वर्षाची प्रार्थना.