- मनोज मंगेश कुंकळ्येकर, कुंकळ्ये, म्हार्दोळ- गोवा.
फुगडी हा एक सांस्कृतिक खजिना आहे, जो गोव्याचा आत्मा प्रतिबिंबित करतो. हा गोव्यातील महिलांचा एक जिवंत वारसा आहे. त्यांच्या कथा, त्यांची एकता आणि त्यांच्या अदम्य भावनेची जिवंत अभिव्यक्ती आहे.
भारताच्या पश्चिम किनाऱ्यावर वसलेल्या गोव्यात पिढ्यान्‌‍पिढ्या हृदयाला मोहित करणारे एक सांस्कृतिक रत्न अस्तित्वात आहे. फुगडी- एक पारंपरिक गोव्याचे लोकनृत्य. गोव्याच्या लोकांच्या, विशेषतः महिलांच्या हृदयात फुगडीला एक विशेष स्थान आहे. हे केवळ नृत्य नाही; हा लवचिकता, समुदाय आणि सांस्कृतिक वारशाचा उत्सव आहे. या दोलायमान नृत्यप्रकारात महिला आघाडीवर का आहेत हा प्रश्न आपल्याला गोव्याच्या इतिहासाच्या समृद्ध सांस्कृतिक प्रवासात आणि त्यात स्त्रियांच्या सखोल भूमिकेकडे नेतो. या शोधात आम्ही फुगडीचे मूळ, महत्त्व आणि सामाजिक पैलू उलगडून काढू. गोव्यातील महिलांमध्ये फुगडीच्या कायम लोकप्रियतेमागील कारणांचा अभ्यास करू. फुगडीत स्त्रियांची अशी प्रमुख भूमिका का आहे हे समजून घेण्यासाठी आपण प्रथम तिच्या ऐतिहासिक उत्पत्तीचा शोध घेतला पाहिजे. फुगडी हा एक सजीव आणि तालबद्ध नृत्यप्रकार आहे, जो प्रामुख्याने स्त्रिया सादर करतात. त्याची मुळे गोव्याच्या संस्कृतीत खोलवर रुजलेली आहेत. कोकणी समाजाशी तिचे ऐतिहासिक संबंध आहेत. तिने राज्याची ओळख शतकानुशतके घडवली आहे.
प्रेम, कुटुंब, कार्य आणि गोव्याच्या निसर्गरम्य सौंदर्याच्या कथा सांगण्यासाठी फुगडी नृत्य हे माध्यम आहे. नर्तकांच्या तालबद्ध टाळ्या आणि पावलांचे कार्य हे गोव्यातील महिला त्यांच्या दैनंदिन जीवनात आणत असलेल्या ऊर्जा आणि उत्साहाचे प्रतीक आहे. थोडक्यात, फुगडी गोव्यातील लोकांच्या सामान्य जीवनाचा उत्सव साजरा करून सांसारिक गोष्टींना असाधारणतेमध्ये बदलते. फुगडीचा सर्वात मनोरंजक पैलू म्हणजे त्यातील साधेपणा. उत्साही पारंपरिक पोशाख परिधान केलेल्या महिला हात धरून एक वर्तुळ बनवतात आणि तालावर नाचू लागतात. हालचाली सुंदर आहेत, ज्यामध्ये फूटवर्क, डोलणारे नितंब आणि समक्रमित टाळ्या यांवर जोर दिला जातो. वेग हळूहळू वाढतो. एक संसर्गजन्य लय तयार करतो जी प्रेक्षकांना आनंदी करते. फुगडीत महिला केंद्रस्थानी येण्यामागचे सर्वात आकर्षक कारण म्हणजे, समाजाची मजबूत भावना वाढवण्याची भूमिका. स्त्रिया वर्तुळात नृत्य करत असताना त्या मैत्रीचे आणि समर्थनाचे बंध तयार करतात, जे डान्स फ्लोरच्या पलीकडे पसरतात. त्यांच्यासाठी एकत्र येण्याची, त्यांचे सुख-दु:ख सामायिक करण्याची आणि एकमेकांच्या सहवासात समाधान शोधण्याची ही वेळ आहे. आधुनिकतेमुळे पारंपरिक मूल्ये आणि सामुदायिक नातेसंबंध नष्ट होण्याचा धोका असलेल्या जगात, फुगडी सांस्कृतिक महत्त्वाची कालातीत आठवण म्हणून काम करते.
फुगडी हा नृत्यापेक्षा जास्त एक सांप्रदायिक अनुभव आहे, जो वय आणि पिढीच्या पलीकडे जातो. आजी, आई आणि मुली या सर्व एकत्र नाचताना आढळतात. कालांतराने कला प्रकारात उतरतात. संस्कृतीचा हा आंतरपिढ्यांचा प्रसार सुनिश्चित करतो की, फुगडी हा गोव्याच्या वारशाचा अविभाज्य भाग आहे. फुगडीत स्त्रियांच्या व्याप्तीचे आणखी एक महत्त्वाचे कारण म्हणजे गोव्यातील मातृसत्ताशी संबंध. गोव्यातील अनेक घरांमध्ये स्त्रियांनी काळजीवाहू, निर्णय घेणाऱ्या आणि संस्कृतीचे रक्षणकर्त्या म्हणून महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे. फुगडी तिच्या स्त्री-केंद्रित रचनांसह गोव्यातील महिलांच्या शक्तीला आणि कुटुंबावरील आणि समाजावरील त्यांच्या प्रभावाला श्रद्धांजली अर्पण करते. गोव्यातील कुटुंबांमध्ये परंपरा आणि संस्कृतीच्या बाबतीत स्त्रिया अनेकदा पुढाकार घेतात. त्याच कथा, गाणी, नृत्ये एका पिढीकडून दुसऱ्या पिढीपर्यंत पोहोचवतात. फुगडी हे सांस्कृतिक परंपरेचा उत्सव म्हणून नैसर्गिकरीत्या एक क्षेत्र बनते, जिथे स्त्रिया त्यांच्या वारशाच्या रक्षक म्हणून चमकतात. फुगडी गोव्यातील महिलांमध्ये समुदाय आणि बहीण-भावाच्या प्रेमाची भावना वाढवते. ही एक अशी जागा आहे जिथे त्या त्यांचे सुख आणि दु:ख सामायिक करण्यासाठी एकत्र येतात, बंध तयार करतात. हा सांप्रदायिक अनुभव वाढत्या आधुनिक जगात सांस्कृतिक ऐक्याचे महत्त्व अधोरेखित करतो. फुगडी गोव्याच्या मातृसत्तेलाही आदरांजली वाहते. स्त्रिया अनेकदा सांस्कृतिक परंपरा जपण्यात आणि पार पाडण्यात पुढाकार घेतात. त्यांच्या वारशाच्या रक्षणकर्त्या म्हणून या दोलायमान नृत्यप्रकाराच्या हृदयात तेजस्वीपणे चमकतात.
शेवटी, गोव्यातील स्त्रिया फुगडी नृत्य केवळ कलात्मक अभिव्यक्ती म्हणून नव्हे तर त्यांच्या लवचिकतेचा आणि सांस्कृतिक वारशाचा दाखला म्हणून करतात. फुगडी हे गोव्यातील जीवनाचे सौंदर्य, परंपरा आणि त्याला आकार देणाऱ्या उल्लेखनीय महिलांचे प्रतिबिंब आहे. एकसुरात नाचताना, टाळ्या वाजवताना, स्त्रिया त्यांचे सामूहिक सामर्थ्य, त्यांच्या संस्कृतीची चिरस्थायी भावना आणि त्यांना एकत्र बांधणारे बंधन साजरे करतात. फुगडी हा एक सांस्कृतिक खजिना आहे जो गोव्याचा आत्मा प्रतिबिंबित करतो. फुगडी हा गोव्यातील महिलांचा जिवंत वारसा, त्यांच्या कथा, त्यांची एकता आणि त्यांच्या अदम्य भावनेची जिवंत अभिव्यक्ती आहे.
