- विजयसिंह आजगावकर
साडेचारशे वर्षांचा तो अत्याचार… जनता आशेचा किरण शोधत होती. लोहियांच्या रूपाने कणखर व्यक्ती आवाज पुकारण्यास सिद्ध होती.
मडगावच्या सभेने प्रारंभ झाला… हळूहळू आवाज बुलंद झाला…..
कालीकत बंदरातून वास्को-द-गामा समुद्रमार्गे गोव्यात पोहोचला आणि इथेच आपला रमणीय गोवा पोर्तुगीजांच्या खरा नजरेत भरला. त्यानंतर एक तप असंच गेलं. १५१० साली या भूभागाला पोर्तुगीज ग्रहण लागलं. आदिलशहाला उलथवून टाकत हेकेखोरांनी हा प्रदेश काबीज केला. दिवसेंदिवस जुलूम, अत्याचार, दडपशाही, अनाचार वाढतच गेला. जनता इथली शांत.. सारं घडणारं कुणालाच बघवत नव्हतं. सहनशीलता संपत होती. हुंकार ऐकणारं कुणीच नव्हतं. साडेचारशे वर्षांचा तो अत्याचार… जनता आशेचा किरण शोधत होती. लोहियांच्या रूपाने कणखर व्यक्ती आवाज पुकारण्यास सिद्ध होती.
मडगावच्या सभेने प्रारंभ झाला. हळूहळू आवाज बुलंद झाला. गुलामांचं आयुष्य जगायचं नाही. पोर्तुगीज वसाहतवाद ठेवायचा नाही यावर सारं एकमत झालं. माणसामाणसांत चैतन्य आलं. महिलादेखील पेटून उठल्या. खांद्यास खांदा लावून लढू लागल्या. पोर्तुगीजांविरुद्ध लढता लढता कमल उपासनी, प्रभा साठे, शांता राव वगैरे महिला धारातीर्थी पडल्या. मुक्तिसंग्रामाची ठिणगी पडली. सशस्त्र दलाची स्थापना झाली. प्रभाकर सिनारी, बाळा मापारी, हिरवे गुरुजी, मनोहर आपटे, विश्‍वनाथ लवंदे वगैरे तरुण मंडळी पुढे आली.
महाराष्ट्रानेही मोलाची साथ दिली. पुण्यात तर ‘गोवा विमोचन समिती’ स्थापन झाली.
पोर्तुगीज वसाहतवाद नामशेष करण्यास सारीच मंडळी पुढे सरसावली. १८ डिसेंबर १९६१ रोजी लष्करी कारवाई सुरू झाली. सगळीकडून खर्‍या अर्थाने पोर्तुगीजांची कोंडी झाली. अनेकांचे रक्त सांडले. स्वातंत्र्यसैनिक धारातीर्थी पडले. पोर्तुगीजांना प्रत्युत्तर देत यशश्री शेवटी खेचून आणली. वासाल-द-सिल्वाना पुरे जाहले. १९ डिसेंबर १९६१ रोजी शरणागती पत्करून ते मोकळे झाले. आपला गोवा मुक्त झाला. चहूकडे आनंद पसरला.
ज्यांनी मुक्तिसंग्रामात हौतात्म्य पत्करलं त्यांचं नित्य स्मरण आता ठेवायला हवं. स्वातंत्र्य अबाधित ठेवण्यासाठी निःसंकोच एकत्र यायला हवं.
