- डॉ. प्रदीप महाजन
टाइप-२ मधुमेह रुग्णांमध्ये प्रजनन क्षमतेची समस्या उद्भवण्याचा धोका अधिक.
वारंवार लघवीला आल्यासारखे वाटणे, तहान लागणे, अचानक वजन कमी होणे, प्रचंड भूक लागणे, दृष्टी कमजोर होणे, थकवा जाणवणे, मळमळ, उलटी येणं अशी लक्षणे मधुमेहाने ग्रस्त असलेल्या रुग्णांमध्ये दिसून येतात.
चुकीची आहारपद्धती आणि बदललेली जीवनशैली यामुळे तरुणांमध्ये टाइप-२ मधुमेही रुग्णांची संख्या वाढतेय. यात २० ते ४० वयोगटातील तरुणांची संख्या सर्वाधिक आहे. शरीरात साखरेची पातळी वाढल्यास मधुमेह हा आजार होतो. मधुमेहावर नियंत्रण ठेवले नाही किंवा दुर्लक्ष केले तर विविध आजारांना आमंत्रण मिळते. मधुमेहावर नियंत्रण न ठेवल्यास लैंगिक समस्या उद्भवू शकतात. टाइप-२ मधुमेहाने पीडित रुग्णांमध्ये प्रजनन क्षमतेशी संबंधित विकार होण्याचा धोका अधिक असतो. त्यामुळे मधुमेह हा आजार टाळण्यासाठी जीवनशैलीत बदल करणं गरजेचं आहे.
मधुमेह हा आजार एक ‘साइलेंट किलर’ आहे. रक्तातील साखरेचं प्रमाण नियंत्रणात ठेवण्याचं काम इन्सुलिन करते. मात्र पोटातील अन्नाशयात इन्सुलिनचे प्रमाण कमी झाल्यामुळे शरीरातील साखरेचे प्रमाण वाढते. यामुळे मधुमेह होतो. याशिवाय रोजच्या जीवनातील ताणतणाव आणि व्यायामाचा अभाव यामुळे मधुमेह होऊ शकतो. तसेच आनुवंशिकता व स्थूलता या कारणांमुळेही मधुमेह होतो. वारंवार लघवीला आल्यासारखे वाटणे, तहान लागणे, अचानक वजन कमी होणे, प्रचंड भूक लागणे, दृष्टी कमजोर होणे, थकवा जाणवणे, मळमळ, उलटी येणं अशी लक्षणे मधुमेहाने ग्रस्त असलेल्या रुग्णांमध्ये दिसून येतात.
तसेच गरोदरपणा आणि बाळंतपण हा महिलेच्या आयुष्यातील महत्त्वाचा टप्पा आहे. हार्मोनल बदल, अस्वस्थता आणि वेदना या सर्व अवघड प्रवासातून महिलांना जावे लागते. अशा स्थितीत बदलत्या जीवनशैलीमुळे शरीरात अनेक बदल होऊन आरोग्याची परिस्थिती उद्भवू शकते. यात एक म्हणजे गरोदरपणात होणारा मधुमेह (जीडीएम). गर्भधारणा टिकवून ठेवण्यासाठी, प्लेसेंटाद्वारे लपविलेल्या हार्मोन्समुळे ही स्थिती उद्भवते. अशावेळी गरोदर महिलांच्या शरीरातील रक्तात साखरेची पातळी वाढते. या स्थितीत गर्भारपणात मधुमेहाची लागण होते.
तसेच हा व्याधी म्हणजे जीडीएम सर्व गर्भवती महिलांमध्ये होत नाही. सामान्यत: ज्या गरोदर महिलांच्या शरीरात अतिरिक्त इंसुलिन तयार होत नाही. त्या महिलांना गरोदरपणात ही समस्या उद्भवते. याशिवाय लठ्ठपणा, मधुमेह आणि कौटुंबिक इतिहास यामुळे गर्भधारणेदरम्यान जीडीएम होण्याचा धोका अधिक असतो. त्यामुळे गर्भधारणेदरम्यान महिलांनी नियमित आरोग्याची तपासणी करून घेणं गरजेचं आहे.
बाळाच्या जन्मानंतर महिलांमधील हा आजार कमी होतो.
गर्भधारणेदरम्यान त्वरित उपचाराने बर्‍याच प्रकरणांमध्ये महिलांनी मधुमेहावर नियंत्रण मिळवण्यात यश मिळवले आहे. जीडीएम या समस्येवर सेल थेरपी फायदेशीर ठरत आहे. या थेरपीमुळे रोगप्रतिकारक यंत्रणा नियमित केली जाते. शिवाय स्वादुपिंडाच्या पेशींचे कार्यही वाढविले जाते, परिणामी इंसुलिनचा चांगला वापर होतो. पेशी अधिक चांगल्याप्रकारे कार्य करण्यासाठी जीवनशैली आणि आहारातील बदल आवश्यक आहेत.
